Bài Chòi Bình Định Quê Tôi

Đào Đức ChươngCác tỉnh miền trung từ tỉnh quảng ngãi đến Bình Thuận, đâu đâu cũng biết chơi bài chòi. Nhưng nhiều nhất là làm việc Bình Ðịnh, có thể nói, đó là cái nôi của trò chơi lý thú này.

Bạn đang xem: Bài chòi bình định quê tôi

Cứ vào lúc Tết Nguyên đán, mọi miền quê, hội bài bác chòi được tổ chức triển khai trong khoảng thời hạn dựng nêu, tức trường đoản cú 30 mon chạp mang lại mồn 7 Tết. Ðôi khi trò chơi kéo dài cho rằm mon giêng âm lịch, tức từ đầu năm Nguyên đán mang đến Tết Thượng nguyên.

SỰ HÌNH THÀNH Vùng đất Vijaya vươn lên là lãnh thổ vn từ năm 1471, dân các tỉnh phía Bắc vào định cư còn thưa thớt, địa điểm đây rừng núi dày đặc đan xen cùng với chuỗi đồng bằng nhỏ hẹp, vấn đề trồng tỉa thường xuyên bị phá hủy bởi thú hoang. Trên phần nhiều vạt đất khai khẩn, phải dựng các chòi có fan canh giữ, bảo đảm hoa màu. Ðể được an toàn, những chòi nên vững chắc, sàn cao quá tầm tiến công của mãnh thú và bố trí theo hình vuông, chữ nhật, giỏi hình thuẫn phụ thuộc vào địa hình để tiện thanh viện mang đến nhau. Trên từng chòi đều phải sở hữu thanh la, mõ, trống; lúc thú rừng kéo đến, những âm thanh hàng loạt nổi lên rung chuyển cả rừng núi, dã thú dù gan lì đến đâu cũng phải run sợ bỏ chạy và không dám bén mảng mang đến phá phách. Rồi bao hàm đêm trăng thanh gió mát, đối cảnh sinh tình, giữa các chòi tín đồ ta cần sử dụng loa rỉ tai hay ca hát đối đáp nhau mang đến giải buồn, từ từ trở thành một quy mô sinh hoạt nghệ thuật ở vùng nương rẫy.

Theo truyền thuyết, vì nhiều nghệ nhân của thức giấc nhà, đối kháng cử như rứa Phan Ðình Lang tức là nghệ sĩ tứ Trang, sinh vào năm 1910, người xã Nhơn Thành thị trấn An Nhơn, thức giấc Bình Ðịnh, nói lại rằng lúc cụ còn trẻ đã từng nghe ông nội, ông thân với nhiều cố lão truyền lại là thiết yếu Ðào Duy tự (1572-1634), người Thanh Hóa vào lập nghiệp ở Bình Ðịnh, sẽ dựa theo quy mô văn nghệ ở các chòi canh miền núi mà sáng lập ra hội bài xích chòi. Ðáp ứng trình độ trải nghiệm văn nghệ dân gian càng ngày cao, đến núm kỷ đôi mươi người ta lập ra điệu hò để nâng cao nghệ thuật của bộ môn này. Ðiệu bài xích chòi theo nhịp hai, phải loại thơ lục bát, những bài xích vè với nói lối tứ chữ raất thích phù hợp với điệu bộ này. Fan hô nên theo nhịp trống, nhịp sanh, tất cả tiếng lũ tiếng kèn đệm theo, tạo cho điệu hò thêm réo rắt, hấp dẫn. Fan hô với công dụng quản trò, được gọi là Hiệu. Tùy theo tuổi tác cùng giới tính, fan ta call là anh Hiệu, chú Hiệu, tuyệt cô Hiệu, người này cần rành những điệu hát nam, hát khách, hát lý... Thuộc nhiều thơ cùng ca dao, biết pha trò bên cạnh đó ứng đối cấp tốc nhẹn.

Vậy bài bác chòi là lối đánh bài xích mà bạn chơi ngồi trên 9 loại chòi cất sẵn. Có nơi, để giản tiện fan chơi bài bác ngồi trên ghế cầm chòi, nên gọi là bài xích chòi ghế. Dẫu vậy cả hai lối chơi bài bác này không tồn tại tính giải pháp sát phạt, đỏ đen, mà lại chỉ nặng trĩu tính văn nghệ.

CÁCH TỔ CHỨC

Làng xã nào ao ước tổ chức trò chơi bài phải tìm về những gánh bài bác chòi lừng danh mới lôi cuốn được đông bạn tham gia và có thể kéo dài trong vô số ngày. Vào thập niên 1930, sinh hoạt vùng An Nhơn với Tuy Phước gồm gánh bài bác chòi Sáu Cóc được nhiều người ngưỡng mộ hơn cả. Trong tỉnh có khá nhiều cô, chú Hiệu tài hoa, đến nay còn truyền tụng, như các chú Bùng, Ðốc, Kim, Kích, Miệt, Ngô quang quẻ Thắng, Tuấn Phong, tư Liên... Và những cô Ðạm, Hương, Liễu, Nhảy...

Một gánh bài chòi bao gồm ban hô bài xích gồm một Hiệu chủ yếu và một hoặc nhì Hiệu phụ, trong các số đó có đầy đủ nam bạn nữ thì diễn xuất bắt đầu linh hoạt. Ban nhạc thường xuyên chỉ có bốn người: một bầy cò, một kèn, một sanh, một trống chiến (nhỏ hơn trống trầu và to hơn trống tum, gồm dây sở hữu trước ngực khi di chuyển).

1.- Hội bài xích Chòi

Nơi tổ chức triển khai bài chòi thường xuyên ở sảnh đình, sân miếu hay sảnh chợ. Nói chung, nơi có tầm khoảng đất trống bằng phẳng. Người ta chứa 9 chòi, xếp chung quanh hình chữ nhật, phương diện quay vào sảnh chơi.

Tám chòi nằm dọc từ hai cạnh hình chữ nhật, mỗi bên bốn chòi, đối diện khớp ứng nhau từng cặp một. Chòi tw ở thân cạnh nắn hình chữ nhật. Bên cạnh kia, đối diện với chòi trung ương, là rạp hội đồng, giành riêng cho ban tổ chức. Khoảng tầm đất trống trọng tâm là sảnh khấu trệt, có bốn mặt dành riêng cho Hiệu; rạp và các chòi số đông quay phương diện vào sảnh này. Chòi được cất theo kiểu nhà sàn, trang hoàng đẹp mắt đẽ, nền sàn cao quá đầu người, bao gồm thang lên xuống. Mái chòi lợp tranh tuyệt lá dừa để bít mưa nắng. Khía cạnh sau với hai hông chòi đậy kín, chỉ chừa trống phương diện trước. Mỗi chòi chứa được 4 hoặc 5 người. Vào chòi có một cái mõ với một khúc thân cây chuối xuất xắc bó rơm để tín đồ chơi găm con bài và cờ đuôi nheo. Chòi trung ương, to hơn cái chòi hay một ít, sử dụng trống nuốm mõ và giành riêng cho các vị gồm chức tước đoạt hay gồm uy tín vào làng hy vọng tham gia cuộc chơi, cũng rất có thể dành mang lại cặp vợ ck mới cưới. Tuy vậy khi không có khách đặc trưng thì người dân hay vẫn rất có thể ngồi chòi này.

Rạp ban tổ chức cũng có mái đậy mưa nắng, trang hoàng đẹp tươi hơn. Các cột được bó lá ngâu hay lá đùng đình để tăng thêm vẻ trang trọng. Trong rạp kê một cỗ phản ngựa rộng giành riêng cho các hương chức với quan khách hàng có vị thế ngồi. Ðầu bội phản đặt một chiếc trống chầu sử dụng làm trống lệnh nhằm ban tổ chức điều khiển cuộc chơi. Bên cạnh bộ làm phản có đặt đơn hàng ghế mang lại ban nhạc của gánh bài bác chòi ngồi hòa âm.

2.- Bộ bài Chòi

Trong sân, trước rạp, địa điểm Hiệu đứng hô bài, bao gồm đặt ống đựng bài. Ống bài là 1 khúc tre lớn, trống rỗng ruột, cắm lỏng trên một chiếc cột thắt chặt và cố định để ống bài có thể lúc lắc được. Vào ống đựng 27 thẻ bài. Ðầu phía bên trong ống, chân thẻ nhô ra ngoài và đật quá cao tầm mắt.

Con bài xích làm bằng tre, đầu bên trên bè ra cần dán lá bài lấy trong bộ bài bác tới. Ðầu dưới là chân thẻ bé dại tròn như dòng đũa, vót nhọn. Các chân bài xích nhuộm nửa xanh nửa đỏ, giống hệt nhau để không phân minh được.

Bộ thẻ bài chòi tất cả 27 cặp, có tên như sau:

Pho VĂN: tuyệt nhất Gối, hai Bánh, tía Bụng, Tứ Tượng, Ngũ Rốn, Sáu Xưởng, Bảy Liễu, Tám Miểng, Chín Cu. Pho VẠN : nhất Trò, nhì Bí, Tam Quăng, Tứ Ghế, Ngũ Trượt, Lục Trạng, Thất Vung, bát Bồng, Cửu Chùa. Pho SÁCH: độc nhất vô nhị Nọc, nhị Nghèo, tía Gà, Tứ Xách, Ngũ Dụm, Sáu Hường, Bảy Thưa, Tám Dây với Cửu Ðiều.

Trên mỗi con bài không ghi tên bé bài, chỉ vẽ ngoài ra kiểu cực kỳ thực, bằng mực đen, làm ký kết hiệu riêng cho từng con bài.

Ðôi khi tín đồ ta rút 3 cặp bài bác bất kỳ, mỗi pho rút một cặp, vắt vào kia 3 cặp Yêu, color đỏ, mang tên là Lão, Thang, Chi. Giả dụ Lão thì call Ông Ầm, Thang điện thoại tư vấn là hoàng thái tử và đưa ra gọi là Bạch Huê. Miễn sao cỗ thẻ bài xích chòi vẫn duy trì y số ấn định là 27 cặp, chia gần như mỗi pho 9 cặp. Ko kể 27 thẻ bài bác bỏ vào ống, còn 27 quân cờ cũng y hệt như vậy, đem dính vào thẻ lớn. Cú 3 con bất kỳ dán chung vào một thẻ. Có 9 thẻ phát từng chòi một thẻ, cần thẻ lớn có cách gọi khác là thẻ chòi. Cũng có thể có nơi không dán tầm thường 3 nhỏ bài vào trong 1 thẻ khủng mà vẫn cần sử dụng 27 thẻ nhỏ, giống hệt như 27 thẻ bài xích đã sử dụng trong ống để phân phát mang lại 9 chòi, từng chòi 3 thẻ bài. Như vậy, cả nhì cách, từng bộ bài chòi phải có 27 cặp như đã kể trên, chia thành hai phần y nhau về con số và tên con bài. 1 phần bỏ vào ống bài khiến cho Hiệu bốc thăm, 1 phần đem phân phát đến 9 chòi.

Trong bài bác chòi, tên nhỏ bài thỉnh thoảng được call khác. Như vào pho Văn: duy nhất Gối thì điện thoại tư vấn là Chín Gối, nhì Bánh có nghĩa là Hai Bánh rồi hòn đảo ngược call là Bánh Hai, Ngũ Rốn hotline trại Ngũ nhũn nhặn hay call khác là Ngũ Ruột, Tám Miểng hotline trại là Tám Miếu. Trong pho VẠN: Tứ Ghế còn gọi là Tứ Móc hoặc Tứ Cẳng, Ngũ Trượt là Ngũ đơn lẻ hay Ngũ Trợt, Lục Trạng hotline là Lục Chạng. Vào pho SÁCH: Tứ Sách gọi là Tứ Gióng, Ngũ Dụm thành Ngũ Dít, Bảy Thưa là Bảy Hột.

THỂ THỨC CUỘC CHƠI

Một hội bài bác chòi, ngoài số fan đến đánh bài và thân nhân của họ, còn tồn tại số người đến xem, rất có thể lên cho vài trăm người. Một đám hát trống, người xem thường có mặt từ lúc dạo tuồng đến khi vãn tuồng. Mà lại ở bài xích chòi, bạn xem rất có thể đến rồi ra về bất kể lúc nào tùy thích, và không có lệ bán vé vào xem.

Muốn đánh bài bác chòi người ta phải báo cho ban tổ chức biết để bố trí ở hội kế tiếp. Fan đến coi không buộc phải xin phép ai cả, cú chen vào đứng dọc theo những chòi và rạp, làm cho thành một vòng phủ bọc sân khấu.

Mỗi ngày game show kéo nhiều năm từ sáng tới khuya. Giờ nạp năng lượng chỉ nghỉ ngơi chốc lát. Ở đám bài chòi, lúc nào cũng có tiếng kèn trống, âm thanh rộn ràng tấp nập vang xa, lôi cuốn thúc dục:

Rủ nhau đi đánh bài chòi Ðể cho con khóc cho lòi nhũn nhặn ra

Trống chầu một hồi tía tiếng rống lên, giàn nhạc tiếp sau phụ họa, game show bắt đầu. Những người tham gia leo ngồi bên trên chòi, do ban tổ chức triển khai sắp xếp. Bạn đánh bài có thể rủ các bạn bè, thân nhân hay bạn tình lên ngồi trong chòi của mình.

Ban Hiệu ra sân, hay thì một phái nam một nữ, giả dụ thêm một fan nữa để núm bài thì sẽ càng tốt. Hiệu hô bài mặc áo lâu năm đen, đội khăn đóng, thắt dây lưng đỏ, mặt đánh phấn thoa son, gồm khi hóa trang như thể đào kép hát bội. Hiệu bưng khay đến từng chòi thu tiền với phát bài. Tín đồ ngồi bên trên chòi dìm bài, đem găm sinh hoạt khúc chuối hay bó rơm để sẵng trên chòi. Phát bài bác xong, Hiệu đến trước rạp vái kính chào ban tổ chức rồi hô lớn:

- Phát bài xích đã đủ mang đến Hiệu tính tiền.

Người tinh chỉnh và điều khiển cho trò chơi đáp lại bằng cha tiếng trống chầu. Hiệu cúi đầu:

- Dạ!

Trống lệnh đã mang lại phép.

Hiệu nhì tay bao phủ lấy ống đựng thẻ lắc táo tợn nhiều lần. Khi các con bài xích đã trộn lẫn vào nhau, Hiệu vói tay rút một nhỏ bài. Mọi tín đồ hồi hộp mong chờ tên quân cờ đang bên trong tay Hiệu. Khi ấy tiếng trống chầu thúc liên hồi, dàn nhạc cũng tới tấp tưng bừng, kích phù hợp lòng mong muốn đợi của những người. Nhưng mà Hiệu chưa vội đọc tên nhỏ bài. Anh ta múa may, vái kính chào mọi người rồi new cất giọng hô điệu bài bác chòi bằng hai câu thơ tuyệt cả bài xích lục bát tùy thích. Gồm điều câu cuối khi nào cũng tất cả chữ chỉ định tên con bài vừa mới rút được. Ví dụ điển hình tên quân bài là Ngũ Trượt thì hô:

Trời mưa làm ướt sảnh đình Anh đi đến khéo trợt ình xuống trên đây Trợt quơi (ơi), Ngũ Trợt!

Tức thì chòi có bài trùng với con bài ấy đáp lại bằng bố tiếng mõ "cốc, cốc, cốc!". Trường hợp là chòi trung ương trúng thì đánh ba tiếng trống "tum tum tum!"

Hiệu trao thẻ bài cho tất cả những người chạy bài mang về chòi trúng. Quân bài ấy được găm vào khúc chuối cây tốt bó rơm bên trên chòi. Hiệu lại liên tục lắc ống rồi rút quân bài khác. Cùng cũng theo thủ tục hô bài xích như vẫn nói trên.

Ban đầu vào ống có 27 thẻ bài, nhưng bớt dần theo những lần rút thẻ cho tới khi có một chòi nào trúng được bố lần, tức là bài đã tới thì mới chấm dứt ván bài. Lúc Hiệu hô hoàn thành con bài, nếu bao gồm chòi trúng lần thứ tía thì báo hiệu bài xích tới bằng một hồi mõ lâu năm (chòi tw thì báo một hồi trống tum), lúc ấy, sinh hoạt rạp ban tổ chức, một hồi trống chầu được gióng lên, báo hiệu chấm dứt một ván bài.

Hiệu bưng khay tiền với một lá cờ đuôi nheo mang lại tận chòi có bài bác tới. Cờ đuôi nheo có cách gọi khác là cờ hiệu, bao gồm hình tam giác vuông, red color bằng giấy. Bên trên cờ viết số máy tự ván bài, tự đệ nhất, đệ nhị mang lại đệ bát. Hiệu đứng trước chòi có bài xích tới trịnh trọng thưa:

- Vâng lệnh xóm lãnh mang khay tiềnHiệu (tui) cấp bách điện cờ Ðệ nhất.

Theo lệ, chòi có bài tới, muốn lịch lãm phải thưởng tiền mang đến Hiệu, nhiều ít là vì tài diễn xuất của Hiệu. Vị thế, khi dưng khay tiền, Hiệu đề xuất trổ tài múa số đông động tác đẹp mắt mắt, miệng thì ngâm thơ, hát Nam, hát Khách. Nếu gặp gỡ người tới có máu văn nghệ, hỏi đố bằng thơ, Hiệu cũng phải ghi nhận đáp bởi thơ. Ví dụ điển hình như câu hỏi đố:

Cái gì tất cả trái không hoa? đồ vật gi không rễ mang lại ta tìm kiếm tòi? vật gì vừa thơm vừa tho? Kẻ yêu tín đồ chuộng, kẻ dò tình nhân? vật gì mà chẳng gồm chân? cái gì không vú xây vần lắm con? đồ vật gi vừa trơn tru vừa tròn? Mười nhì tháng chẵn không mòn chút nao? đồ vật gi mà ở trên cao? làm loạn làm sao được vầy? vật gì mà làm việc trên cây? Trèo lên tụt xuống khen ai là tài cái gì chỉ có một tai? đồ vật gi một mặt đồ vật gi ngẳng lưng? cái gì anh gảy từng tưng...

Nếu không lanh trí, tài giỏi ứng đối, thuộc những ca dao, câu đố... Hiệu khó mà quá qua nổi. Hiệu cấp tốc nhẩu đáp ngay:

Cây súng bao gồm trái ko hoa Tơ hồng ko rễ mang lại ta tìm tòi Quế nạp năng lượng vừa thơm vừa tho Kẻ yêu tín đồ chuộng, kẻ dò ý trung nhân Cái ốc ma không có chân con gà ko vú xây vần lắm con Sợi chỉ vừa trót lọt vừa tròn Mười hai tháng chẵn chẳng mòn chút nao Ông trời nhưng ở trên cao nổi loạn làm sao được vầy con vượn nhưng mà ở bên trên cây Trèo lên trợt xuống khen ai là tài Cối xay đậu tất cả một tai Trống mảng một mặt, mâm bồng ngẳng sống lưng Ðàn bầu anh gảy từng tưng...

Hiệu vừa đáp xong, người chủ sở hữu chòi trúng khoái quá, đổ cả khay chi phí xuống thưởng. Những chòi thất bại cuộc, chẳng bi thương việc ăn uống thua, vẫn trút tiền xuống thưởng tài nghệ của Hiệu, người đứng xem cũng a dua theo, vãi tiền vào sảnh như bươm bướm lượn.

Màn hưởng thụ sem chừng đã mãn. Trống chầu của ban tổ chức triển khai vang lên một hồi cha tiếng, báo hiệu game show cho ván kế tiếp. Bạn chạy bài xích đi thu quân cờ ở các chòi đem bỏ vô ống thăm chuẩn bị. Người xem chỉ việc nhìn cây cờ đuôi nheo cắn ở chòi trúng bao gồm đề số lắp thêm tự thì biết hội bài này vẫn chơi mang đến ván lắp thêm mấy.

Thời gian cho 1 ván bài xích không chừng, tùy sự may không may của việc bốc bài. Cấp tốc nhất, bốc tía lần đã thấy bài bác tới. Còn chậm rãi nhất đề xuất bốc đến lần sản phẩm công nghệ 19. Trong khi còn tùy ở trong vào câu hỏi hô bài bác của Hiệu. Trường hợp hô những bài dài thì chiếm những thời gian. Vày vậy Hiệu hay hô hồ hết câu thai chỉ bao gồm hai hoặc tư câu lục bát. Thỉnh thoảng mới chen một bài xích dài hoặc bài có tính vui nhộn để biến hóa không khí, kiêng sự nhàm chán. Ví dụ như câu bầu của quân cờ Bạch Huệ chọc mỉm cười dưới đây:

Con bà xã tui xuất sắc tợ tiên sa Coi trong cõi trần ai mà dám beng (bì, sánh) lưng khòm rồi lại da đen Còn hai nhỏ mắt tợ khoen trống chầu Giò cao đít to to đầu Lại thêm cái mặt cô sầu bắt ghê bài toán làm trăm bài toán tui chê Chỉ thương bao gồm chút loại Bạch Huê nó tròn...

Những câu thai thông thường có sẵn, Hiệu bắt buộc thuộc lòng hàng trăm ngàn câu. Cũng đều có khi Hiệu đề xuất sáng tác hoặc lẹo nối, ráp câu nọ với câu kia, miễn sao câu thai nói lên được tên quân bài Hiệu vừa bắt đầu bốc. Ðể tăng thêm sự hấp dẫn, lúc hô Hiệu phải miêu tả bằng điệu bộ, đường nét mặt, tiếng nói như một diễn viên hát bội rành nghề. Câu chữ câu bầu cũng luôn thay đổi. Ví dụ điển hình ván thiết bị nhất, chạm mặt con bài Nhì Nghèo, Hiệu hô:

Chắp tay với chẳng cho tới kèo bố mẹ anh nghèo chẳng cưới được em!

Ván thứ hai, nếu chạm mặt lại con bài đó, Hiệu hô câu thai có nội dung khác:

Cây khô tưới nước cũng thô Vận nghèo tiếp cận xứ mô cũng nghèo

Ván thứ tía HIệu thay đổi khác:

Nhiều quan liêu thêm khổ thằng dân những giàu thì lại bị tiêu diệt trân thằng nghèo

Ván thứ tứ lại khác:

Thấy bằng hữu cũng muốn theo Chỉ sợ anh nghèo anh buôn bán em đi

Ván vật dụng năm khác nữa:

Buồn từ trong dạ bi tráng ra bi thương anh ngơi nghỉ bạc, buồn bố mẹ nghèo

Ván thiết bị sáu, vẫn tồn tại nhiều câu khác nữa:

Ngày thường xuyên thiếu áo thiếu cơm Ðêm nằm ko chiếu rước rơm làm giường dù dơi, dép bướm chật mặt đường Màn loan gối phượng ai yêu thương thằng nghèo

Ngoài ra tên nhỏ bài cũng khá được gọi trại đi hoặc biến đổi để ứng vào một câu thơ hoặc câu ca dao nào đó.

- gọi khác chữ, ví dụ điển hình Bảy Thưa thành Bảy Hột. Gặp cái bài xích này, Hiệu xử dụng 1 trong những hai câu thơ tiếp sau đây làm câu thai:

Ước gì em chửa có chồng Anh về thưa với bố mẹ mang rượu nồng đón em

hoặc: Còn duyên cài thị bán hồng hết duyên buôn mít cho ck gặm xơ Gặm xơ rồi lại gặm cùi Có cha bảy hột nhằm lùi đến con

- Nói trại, chẳng hạn Ngũ Rốn thành Ngũ nhún mình rồi thành Ngũ Ruột:

Rủ nhau đi đánh bài chòi Ðể cho con khóc mang đến lòi nhún mình ra

hay: Thò tay vào ngắt ngọn ngò yêu đương em đứt ruột, đưa đò ngó lơ

- Suy diễn, trường đoản cú Ngũ Dụm thành Ngũ Dít:

Một cây làm cho chẳng phải non tía cây dụm lại thành hòn núi cao

hoặc:

Ðêm khuya ngọn gió thổi lồng Hai bé dít lại, thằng ông chồng chết queo

- Có khi dùng câu đố làm câu thai. Trường vừa lòng này thì văn bản của câu đố đã mô tả tên con bài nên câu chót không cần thiết phải trùng chữ với tên quân bài nữa. Chẳng hạn chạm mặt con bài tía Gà, Hiệu có thể hô câu thai:

Mình quà vận áo mã tiên Ngày ba bốn vợ tối ở riêng một mình

- gồm trường phù hợp không phải nêu tên con bài mà chỉ giải nghĩa không hề thiếu là được. Chạm mặt con bài Thái Tử, rất có thể dùng câu:

Thuyền ai tốt thoáng mặt bờ tốt thuyền ông Lữ đợi chờ nhỏ vua

- Ðôi lúc Hiệu dùng câu thai hình tượng để suy diễn chân thành và ý nghĩa con bài bác Tứ Cẳng (còn gọi là Tứ Ghế tuyệt Tứ Móc):

Một nhị bận bảo rằng không vệt chân ai đứng bờ sông hai tín đồ

- Thỉnh phảng phất còn dùng hầu như câu bầu mơ hồ, người xem khó lường được tên con bài Nhì Bánh mà Hiệu đang vậy trong tay:

Biết rằng ai có hy vọng ai Sao trời lại nỡ xé hai thế này còn có sao hôm nhưng mà chẳng gồm sao mai Hai đàng hai đứa tình phai hoa tàn

- cũng có lúc, cả bốn câu đều nói đến tên bé bài. Chạm chán con bài xích Chín Cu thì câu thai dưới đây điển hình mang đến trường vừa lòng này:

Tiếc công vứt mẩn đến cu Cu ăn, cu lớn, cu gù, cu bay Cu say mũ cả áo dài Cu chê nhà cạnh tranh phụ hoài duyên anh!

- Còn như chạm chán những câu thai nêu vừa đủ tên quân bài thì Hiệu không bao giờ bỏ qua cơ hội. Ví dụ điển hình như quân bài Ba Bụng mà cần sử dụng câu thai tiếp sau đây thì tuyệt:Xét ra đến kỹ sự đờiBa người tía bụng không có ai thời tương đương ai.Khi bài tới ván thứ tám thì chấm dứt một hội. Lẽ ra nên chín ván vì tất cả chín chòi đóng tiền, nhưng cần dành tiền ván lắp thêm chín nhằm ban tổ chức ngân sách chi tiêu cuộc nghịch và trả chi phí công cho gánh bài xích chòi. Vậy lúc vãn một hội thì ban tổ chức được một khoản tiền ngay số tiền cáp của một chòi, và cứ kết thúc một hội thì ít nhất cũng phải gồm một chòi thua.

Xong một hội, trống chầu vang lên một hồi vô cùng dài. Ban nhạc cũng tạm bợ nghỉ giải lao, chuẩn bị cho hội khác. Bạn đánh bài nếu muốn chơi tiếp thì vẫn ngồi trên chòi của mình, bằng không thì xuống, nhằm chòi trống cho tất cả những người khác lên thay.

Xem thêm:

CÂU bầu TRONG BỘ BÀI CHÒI

Như sẽ nói trên, một bộ bài bác chòi tất cả 27 bé bài. Mỗi tên con cờ Hiệu đề xuất dùng một câu bầu và nội dung câu bầu phải luôn luôn luôn chuyển đổi khi chạm chán lại quân cờ cũ.

1.- Câu Thai các Con bài bác Trong Kho VĂN:

Nhất Gối, mà lại thường điện thoại tư vấn là Chín Gối: Ðêm nằm gối gấm không êm Gối lụa không mềm bằng gối tay em.

Nhì Bánh: Bánh bèo trục cơ hội không tai Bánh in khổng lồ hột, dện hoài đổ ra.

Ba Bụng: Gió sao gió non sau lưng Bụng sao bụng nhớ tín đồ dưng cầm này.

Tứ Tượng: Ai đi ngoại trừ ngõ ào ào tốt là ông tượng đấm đá rào ổng vô?

Ngũ Ruột: Bởi bởi chai rượu Bạch Liên mối manh điềm chỉ cho tới miền nhà em Cũng bởi chai rượu gói nem Mà bố mẹ đã gả em đi rồi còn điều gì khác than thở anh ơi mách nhỏ đau ruột, em có chồng rồi, biết sao!

Sáu Xướng: Hồi làm sao đói rách rưới có qua hiện nay nên xưởng đề xuất nhà lại lơ

Bảy Liễu: Biết đâu mà chờ mà ngóng Tấm thân liễu yếu đào tơ gió lồng

Tám Miểng: Văn chương đựng không đầy lá mít Võ thì đá khổng bể nổi miểng sành Nghe vua treo bảng cũng xòng xành ra thi Bảng đề không biết chữ đưa ra Maì nghiên múa bút bao gồm khi hết ngày

Chín Cu: Sự đời tất cả bốn mẫu ngu Mai dong, hứng nợ, rập cu, chũm chầu.

2.- Câu Thai những Con bài Trong Kho Vạn:

Nhất Trò: Không ngon cũng bánh lá gai dù anh gồm dại cũng trai học trò

Nhì Bí: Bình Ðịnh bao gồm núi Vọng Phu gồm đầm Thị Nại, có cù lao Xanh Em về Bình Ðịnh cùng anh Ðược ăn bí đỏ nấu bếp canh nước dừa

Tam Quăng: Anh đã viết liễn trong đình Nghe em, chồng hỏi, đơ mình quăng nghiên

Tứ Móc: Lòng yêu đương chị bán thịt heo nhị vai nhiệm vụ còn đèo móc cân

Ngũ Trợt: Bớ bà mẹ ơi! đi chợ Chợ nào bằng chợ lô Chàm Tôm tươi cá trụng thịt trườn thịt heo còn có thêm bánh đúc bánh xèo Bánh thô bánh nổ bánh lộc bình liên u mọi con cá chép cá thu Cá ngừ cá nục cá chù thiệt ngon Ngó ra phía bên ngoài chợ Nẫu chào bán thịt phay Nem tươi chả giò Rượu trà no say Ngó ra phía bên ngoài chợ Vẫn cung cấp tranh cày Roi mây, lưỡi cuốc Nẫu bày nghinh ngang Ngó ra bên ngoài chợ Nẫu phân phối sàn sàn Khoai lang, bắp đỗ Ðục, chàng, kéo, dao... Coi ra chẳng sót sản phẩm nào Quảng Nam, quảng ngãi cũng vào cũng vô ... Lại còn hầu hết món bánh khô Xem đi xét lại nhiều đồ lắm thay hồ hết còn mặt hàng giép hàng giầy Nón ngựa nón chóp buôn bán rày liên thiên Lại còn phần đa món những tiền Cà rá, hột đá, dây chuyền, dầu thơm... Tuy vậy thần An Thái Dừa trái Tam quan liêu Ðường mèo Dương An Ðĩa bàn nội che Kể đầy đủ hàng hoa... Cà dê, cà dĩa, cà chình Ơ¨t ngà, ớt bị, ớt sừng, ớt cay rau xanh răm, rau củ húng bầu thúng, cà tây giao thương mua bán bạc cây những người dân hàng xén Mấy chú rón rén Ăn cắp thiệt lanh Mấy chú gian manh Là anh trùm chợ Buôn mọi buôn bán rợ Mấy chú An Khê Ở trển đem đến Xấp nai lưng nài rể Dễ cài dễ bán Bánh tráng, kẹo cà Xoa xoa, đậu phụ Mè xửng , bánh canh dạo bước hết bao bọc Hành ngò, cúc cải Dây dừa, dầu rái Kẹo đỗ, kẹo dừa Mấy chị ngủ trưa Nẫu mua trợt lớt

Lục Trạng: Bậu khoe giỏi, sao chẳng chịu đựng đi thi Cú ăn uống xó bếp, ngủ thì chuồng trâu Bậu ơi tôi chẳng ưng đâu Trạng gì như vậy có hầu cũng uổng công

Thất Vung: Ngó lên hòn núi chóp vung Thấy bảy cô bé cùng chung một nhà

Bát Bồng: Chầu rày đã gồm trăng non Ðể tôi tăng lên giảm xuống có con trẻ bồng!

Cửu Chùa: Con vua thì được thiết kế vua nhỏ sãi sống chùa phải quét lá nhiều

3.- Câu Thai những Con bài bác Trong Pho SÁCH:

Nhứt Nọc: Ðò em gửi rước bộ hành Thuyền nan một chiếc tử sanh trọn bề Trải qua kho bãi hạc, gành nghê quanh năm chèo chống, tứ phía sóng xô giờ ai văng vẳng hotline đò mau chóng nhổ nọc chèo qua đón người

Nhì Nghèo: Dầu nhưng hai ngả phân ly bản thân ơi, hãy nhớ hồi lúc còn nghèo

Ba Gà: Khôn ngoan đối đáp tín đồ ngoài con gà cùng một bà bầu chớ hoài đá nhau

Tứ Sách: Gió đưa trăng thì trăng gửi gió Quạt nọ gửi đèn, đèn bao gồm đưa ai Trăm năm đá nát kim cương phai Ðá nát mặc đá, rubi phai mặc xoàn Trông mang lại én nhạn một lòng Lồng đèn thiếp xách, mâm tơ hồng đấng mày râu bưng.

Ngũ Dụm: Một cây làm cho chẳng đề xuất non cha cây dụm lại thành hòn núi cao

Sáu Hường: Nghĩ duyên lận đận mà buồn Thương nhau rubi võ, má hường hèn tươi

Bảy Thưa: Ðừng say mê nón tốt dột mưa Ðừng ham người tốt mã nhưng thưa chuyện nhà

Tám Dây: Ví dầu thân phụ đánh bà mẹ treo Ðứt dây xẻ xuống cũng theo tới cùng

Cửu Ðiều: Huỳnh Kim bao gồm bến Tân An có lầu Thông Nhẫn lập đàn sắm sửa Trước kia mặt đường vắng rộng truông hiện nay trong cung cấp ngoài buôn đầy tràn Trong công ty dệt nhiễu thêu hàng Trong sảnh thợ nhuộm, kế bên đàng xe tương đối Khen đến ông Nhẫn đầy đủ đời Lụa hàng cấp cho giá nơi nơi cũng điều.

4.- Câu Thai các Con bài bác Trong Cặp YÊU:

Ông Ầm: Vai mang bị bạc bẽo kè kè Nói bậy nói bạ nẫu nghe ầm ầm

Thái Tử: Thuyền dời tuy vậy dạ chẳng dời nhất quyết một lời: quân tử nhất ngôn.

Bạch Huê: Cũng vì duyên nợ ba sinh sáng sủa trăng câu hát huê tình nhưng mà theo

SỰ CẢI TIẾN VÀ BIẾN THỂ CỦA BÀI CHÒI

Hội bài bác chòi là 1 trò chơi dân gian, mang ý nghĩa văn nghệ quần chúng. Chi phí thân của bài xích chòi là sự việc liên lạc nhau giữa những chòi canh trên nương rẫy. Và bài chòi được hiện ra và hoàn chỉnh ở đồng bằng. Thể thức chơi vẫn giữ nét rất dị nguyên thủy, ngồi trên những chiếc chòi, nên người ta gọi là bài chòi truyền thống.

Bài chòi truyền thống cũng chia làm hai giai đoạn: Hiệu hô mọi câu ca dao ngắn, nội dung không liên quan gì đến con bài, miễn sao gồm chữ đồng âm cùng với tên con cờ là được; thời kỳ này điện thoại tư vấn là bài xích chòi tạp. Từ từ có xen nhiều đa số câu thai vị nghệ nhân đề ra hoặc bởi vì Hiệu ứng chế có nội dung ăn khớp với tên bé bài, như câu Nhứt Nọc dưới đây; thời kỳ này call là bài xích chòi câu.

Tay cầm cố sào kháng lái đôi mắt liếc bãi lều tranh Ở đây gửi rước cỗ hành Thuyền nan một dòng tử sinh trọn bề Trải qua bãi bạc tình gành nghê Tứ mùa chèo lái đôi bề sóng xao thú vui ngang dọc một sào Ngồi vào tịnh viện kẻ gào bạn kêu giờ đồng hồ ai văng vẳng kêu đò mau chóng nhổ nọc chèo qua rước người.

Sau này vì chưng sự giản tiện, gồm vài nơi phá lệ chứa chòi vẫn dùng 9 chiếc ghế nỗ lực cho 9 mẫu chòi và thể thức vẫn như cũ. điểm yếu của bài chòi ghế là ko thể sửa chữa thay thế hết được tính năng của chòi bắt buộc kém phần sôi nổi, bớt sự hào hứng của fan chơi bài xích và từ đầu đến chân xem.

Từ vẻ ngoài bài chòi ghế, gần như năm đầu thế kỷ 20, có một trong những nghệ nhân to gan dạn tách khỏi quy mô truyền thống để thi công một lối bắt đầu gọi là bài xích chòi chiếu. Ðặc tính của bài chòi này không nhờ vào vào thời vụ. Nghĩa là tổ chức triển khai lúc nào thì cũng được, không cần thiết phải đợi lúc Tết Nguyên Ðán.

Bài chòi chiếu cũng không có chòi. Sảnh khấu vẫn còn đó trệt tuy vậy đã được số lượng giới hạn trong phạm vi chiếu rải. Bài xích chòi chiếu cũng không hề độc diễn của Hiệu mà lại đã phân vai nhân đồ dùng (2 tốt 3 diễn viên) tuy thế còn đối chọi giản, hầu hết là giọng ca hương thơm mẫn diễn những phần trong các truyện tuồng như giữ Kim Ðính, Phàn Lê Huê, Nguyệt Nga, Lục Vân Tiên...

Tuy vậy, sự trình bày chỉ để vui chơi và nêu tên quân cờ ở hầu như câu thơ cuối lớp, chứ còn chưa đủ chuyên môn kết cấu thẩm mỹ và nghệ thuật để biến mục diễn, nên fan ta điện thoại tư vấn là bài chòi lớp.

Một trở thành cố bự trong cỗ môn bài chòi là sự ra đời của bài xích chòi truyện. Vào giữa năm 1933, hai nghệ sĩ sáng sủa lập bao gồm Bốn Trang (tức Phan Ðình Lang tín đồ xã Nhơn Thành, An Nhơn) với Ba nhỏ (tức ba Huợt fan xã cát Sơn, Phù Cát) cùng với sự cộng tác của bốn Liên (Ðỗ Liên), Năm Oanh (Mỹ Chánh, Phù Mỹ) và các nghệ nhân khác; lần trước tiên trình diễn bài bác chòi truyện trên sân khấu sàn gỗ tại chợ An Lương buôn bản Mỹ Chánh thị trấn Phù Mỹ.

Ðây là lần thử nghiệm, ko tránh khỏi nhiều trở ngại, cơ mà nói phổ biến vẫn gặt hái những kết quả khích lệ. Bài chòi truyện hoàn toàn xong bỏ thể thức chơi bài xích truyền thống, bạo dạn bước lên sàn sảnh khầu có không hề thiếu phông màn. Nghệ sĩ được lựa chọn sắm vai thích phù hợp với nhân vật, bao gồm hóa trang, có sự nhập vai, diễn xuất các động tác theo qui giải pháp ước lệ và phương pháp điệu. Làn điệu cũng cải tiến và phát triển để phù hợp tình cảm của mỗi nhân vật. Ngoại trừ điệu cố gắng hữu là hô bài xích chòi với điệu hát chủ yếu là Xuân chị em (có mức độ gợi cảm), còn tồn tại điệu cổ bản, nói lối, hồ nước quảng, xàng xê, hát Nam, hát Khách, tẩu mã, lý thượng... Về music ngoài đờn cò, kèn, sanh, trống còn có lũ nguyệt để tạo thành âm non âm già cân xứng với làn điệu mới. Về trình diễn, diễn viên hoàn toàn có thể cương vài chi tiết nhưng không được đi vượt xa hoặc bội nghịch lại đề tài. Về y phục và đạo cụ buộc phải sắm đủ những loại để trang bị tương thích từng nhân vật. Về ánh nắng có trụ đèn lồng thắp dầu, về sau có đèn măng sông.

Dịp Tết cạnh bên Tuất (1934) gánh bài bác chòi của ông bốn Trang và Ba nhỏ kiện toàn đội ngũ lập thành đoàn hát Tân Xuân cho lưu diễn ở thị trấn Gò Bồi (phủ tuy Phước). Dựa vào rút tỉa gớm nghiệm, lần này được khán giả mừng đón nồng nhiệt độ và phân phối vé thu được một số trong những tiền lớn.

MỘT THỜI CỰC THỊNH

Ðánh dấu sự thành công xuất sắc của gánh hát Tân Xuân, nhiều nghệ nhân đầu tư chi tiêu vào việc lập gánh hát bài xích chòi siêng nghiệp. Ðoàn bự thì diễn tuồng truyện trên sảnh khấu hiện tại đại, đoàn cỡ trung bình thì diễn lớp trên sảnh khấu bết trải chiếu, đoàn nhỏ dại thì hô bài theo lối truyền thống lịch sử trên sảnh đất.

Từ năm 1933 cho năm 1945 tỉnh Bình Ðịnh tất cả trên 10 gánh hát bài chòi nổi tiếng. Các đoàn hát như Tân Xuân của tư Trang, Long Vân Bang của bốn Miệt, Ý phổ biến của Phan Ðình đưa ra chuyên lưu diễn ngơi nghỉ khắp các tỉnh tự Bình Ðịnh, Phú Yên, Khánh Hòa, Phan Rang, Phan Thiết mang đến Di Linh (Lâm Ðồng). Những đoàn khác ví như gánh Năm Oanh (An Lương, Phù Mỹ), gánh Ông dần (Hoài Nhơn), chính Oanh (Kiến Hàng, An Nhơn), Sáu sơn (Nhạn Tháp, An Nhơn), Ông Lợi (Phước Nghĩa, tuy Phước), gánh Ðồng Ấu của Ðinh Thảo và bốn Dân...

Ðội ngũ diễn viên của cục môn bài bác chòi cũng rất hùng hậu, không hầu hết nhiều kép khét tiếng như ba Huợt, cha Sinh, bốn Que (tức tứ Trang), tứ Liên, tư Miệt, Năm Oanh, Mười Vạn, Kim Kích... Cơ mà còn có rất nhiều khuôn mặt chị em tài hoa "một thời vang bóng" như đào Nhảy với Dần (Hoài Nhơn), đào Trang và Ðài (An Thái, An Nhơn), đào Sanh với Ðồng (Phước Sơn, tuy Phước), đào Bình (Phú Tài, mặc dù Phước), đào phổ biến và Liệu (Qui Nhơn), đào Giàu, tía Danh...

Lớp diễn viên mần nin thiếu nhi có Văn Bá, Ðinh Thị Bích Hải, Nguyễn Thị Hường, Lê Quí, Ðinh Thái Sơn... Phần lớn phát triển khả năng trước tuổi.

Về âm nhạc cũng có những nghệ sĩ xuất thần như Tám Kèn (tức Nguyễn Hoài Ân), Văn Bá Anh (Mỹ Chánh, Phù Mỹ), giữ Hạnh (An Nhơn), Nguyễn Mới, Sáu Hoạch...

Về kịch bản xuất hiện nay nhiều tác giả soạn bài xích chòi truyện như Trương Ân, Năm Oanh, Sáu Cóc với phần đông vở ca kịch lừng danh như Phạm Công Cúc Hoa, Thoại Khanh Châu Tuấn, Tam Hạ nam giới Ðường, Lưu bình dương Lễ, quan Công Phục Huê Dung, Lý Ân Lang Châu...

Trong thời kỳ này tía thể hình bài bác chòi đều thông dụng và không đối đầu và cạnh tranh lấn áp nhau. Bài bác chòi truyện tất cả một chỗ đứng ở sân khấu font màn, có rạp bít chắn, lưu giữ diễn ở những thị tứ, fan xem bắt buộc mua vé. Bài bác chòi lớp tìm đất sống trên sảnh khấu chiếu khắp những làng mạc miền quê. Bài chòi truyền thống vẫn nở rộ mỗi thời gian xuân về.

THÚ TIÊU KHIỂN vào BÀI CHÒI

Bản chất bài chòi là trò chơi bài của dân gian xen với ca múa vì chưng tài anh hiệu ứng chế đồng thời gồm sự cộng tác, hội thoại một cách tự nhiên giữa người hô và tín đồ tham gia cuộc chơi.

Nếu đưa bài bác chòi lên sảnh khấu tất cả phông màn có nghĩa là xóa vứt cuộc chơi, bài chòi truyện trở đề nghị hụt hẫng, bắt buộc bù đắp vào các điều kiện tiếp sau đây mới tạo nên không khí hấp dẫn: Sự tích truyện tuy gồm gay cấn nhưng có hậu mới thỏa mãn nhu cầu người xem. Kịch bản cần cách tân mới tránh ngoài sự tẻ nhạt tuy thế không làm cho đứt mạch truyền thống, vào đó làm từ chất liệu bài chòi yêu cầu chiếm xác suất cao, nếu không sẽ bị đồng nhất với các môn thẩm mỹ khác, làm thất vọng khán giả.

Thời ấy gồm thành ngữ "gánh hát xà bần" để chỉ trích hầu hết gánh bài xích chòi diễn trò hổ lốn đã chuyển hát bội, cải lương, chèo, hồ quảng chen vào thừa nửa. Bên cạnh đó bài chòi truyện cần có đạo diễn thành thạo, tài diễn xuất của nhân vật cùng giọng ca đúng điệu. Sau nữa, giải pháp trang trí, lối bộ đồ và sự kiểm soát và điều chỉnh ánh sáng sủa rất bắt buộc thiết, làm khá nổi bật cảnh nhan sắc trên sảnh khấu. Nhưng bài bác chòi truyền thống, không cần những điều khiếu nại trên, chỉ việc một anh Hiệu tài hoa là đầy đủ rối và tự nó đang đi vào lòng dân tộc nên có sức thu hút " Rủ nhau đi đánh bài bác chòi, làm cho con khóc mang đến lòi lún ra" (Ca dao). Bởi vì thế, các người hà khắc lại đến rằng: chơi bài chòi là đánh bội nghĩa vì thực hiện bộ bài bác tới, bao gồm cáp tiền và gồm sự thấm thía nên mới thu hút như vậy.

Thưa không, chơi bài bác chòi không mang tính chất cách gần kề phạt của sòng bài, những người có máu cờ bạc đãi không đem gì làm thích thú ở trò chơi này. Trong lịch sử dân tộc bài chòi, chưa có ai khuynh gia bại sản vì đam mê trò đùa này, và cũng không thấy ai giàu có vì trúng mánh bài chòi.

Ở bài chòi, ngoài vấn đề thử thời vận, bói hên xui vào dịp đâu năm, tín đồ ta còn tìm về bài chòi để sở hữ vui qua giọng hô, tài ứng đối với lối diễn trò của Hiệu. Vì chưng vậy, đánh bài chòi là một thú tiêu khiển, một hiệ tượng vui đùa nhẹ nhàng, tao nhã, không nhiều tốn kém. Một hội chơi dân gian đang trở thành tập tục vào lúc đầu xuân, mang tính chất chất khuyến khích chế tác và bảo trì thi ca bình dân.

Ở các tỉnh khu vực miền nam Trung phần, nhất là Bình Ðịnh thời buổi này còn lưu lại lại tương đối nhiều ca dao qua lối nghịch này, góp sức không nhỏ vào kho báu văn chương dân gian của nước nhà. Nhớ tiếc rằng hội bài chòi và trò chơi truyền thống lịch sử của nó từ bỏ sau năm 1945 đang mai một dần, đến nay phần lớn mất hẳn...