ĐỀN ĐÔNG CUÔNG YÊN BÁI

ra quyết định Quy định về chuyển nhượng bàn giao và tiếp nhận công trình hạ tầng kỹ thuật của những dự án quần thể đô thị, khu nhà ở trên địa phận tỉnh im Bái
Công văn về bài toán đôn đốc, thống kê giám sát việc triển khai những chỉ tiêu, nhiệm vụ của những cơ quan, đơn vị, địa phương về biến đổi số
Công văn về việc ý kiến đề nghị đăng tải thông tin mời thi tuyển phương án thiết kế kiến trúc công trình Trung tâm hội nghị tỉnh yên ổn Bái
Công văn về việc tổ chức thi cho thí sinh là F0, ca bệnh nghi ngờ và F1 để phòng chống dịch COVID-19 trong những kỳ thi năm 2022

I. Tên Di tích: Đền Đông Cuông

- tên gọi khác: Đền Thần Vệ quốc; Đông Quang.

Bạn đang xem: Đền đông cuông yên bái

II. Mô hình Di tích:

Đền Đông Cuông, làng Đông Cuông, thị xã Văn Yên, yên bái là Di tích lịch sử hào hùng - văn hóa cấp quốc gia.

III. Quyết định ra mắt Di tích:

Quyết định số 296/QĐ-BVHTTDL ngày 22 tháng 01 năm 2009 của cục Văn hóa, thể thao và phượt công nhấn đền Đông Cuông, buôn bản Đông Cuông, huyện Văn Yên, yên bái là Di tích lịch sử dân tộc - văn hóa truyền thống cấp quốc gia.

Bằng xếp thứ hạng Đền Đông Cuông là di tích Quốc gia

IV. Địa điểm và đường đi đến Di tích:

- Địa điểm phân bố: buôn bản Bến Đền, xóm Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh yên Bái.

- Đường đi cho Di tích: cách trung trung khu tỉnh lỵ lặng Bái về phía tây-bắc 52 km, bí quyết huyện lỵ Văn lặng 18 km về phía tây-bắc và cách ga Trái Hút 4 km về phía Tây Nam. Đường đi đến di tích đều rải nhựa, bê tông. Phương tiện du khách đi bởi ô tô, xe thiết bị đến di tích lịch sử khá thuận lợi.

V. Sơ lược lịch sử và trực thuộc tính của Di tích:

Đền Đông Cuông là cụm di tích lịch sử gồm 4 điểm: ko kể Đền chính còn có Miếu Cô, Miếu Cậu cùng Miếu Đức Ông (Miếu Đức Ông tọa mặt hữu ngạn sông Hồng đối lập với ngôi Đền Chính về hướng Nam biện pháp 150m mặt đường chim bay thuộc cụm di tích lịch sử Đền Đông Cuông).

Đền có từ khóa lâu đời, qua sử sách thư tịch được biết thêm Đền gồm muộn nhất vào đời Lê, được cải tiến và phát triển từ một Miếu cổ (thuộc trung trung ương trại Quy Hóa thời Trần); các thư tịch cổ như Kiến văn đái lục, Đại nam thống tốt nhất chí đều phải có ghi chép về ngôi Đền Đông Cuông này. Đền và khu vực đền có liên quan đến Đền Ngọc Tháp cùng Đền Hùng (Phú Thọ).

Đền Đông Cuông sơ khởi là Miếu cúng Đông quang công chúa do các dòng chúng ta Hà, Hoàng là người Tày Khao tạo nên và ráng nhau đảm lãnh công vụ bao gồm quyền, bên cạnh đó là nơi thao tác làm việc của Thổ Tù, chức dịch, phiên quan cùng đảm công dụng “Đinh Trạm” gửi tống đạt công văn nhì chiều thân triều đình tw và cơ sở. Thời trần tổng dinh Quy Hóa - Hà Bổng với ông tự (Ngọc Tháp - quang Sơn) lên trấn giữ lại biên ải. Hiện nay nay, trước là Đình, ni là Đền dòng họ Hà quán xuyến vày tổ phụ của loại họ Hà là Hà Văn đã có lần lãnh đạo địa phương tấn công giặc Nguyên - Mông thời Trần. Sử chép tháng 2 năm Đinh Hợi (1287) vua Nguyên - Mông mang 7 vạn quân, 500 chiến thuyền, 6.000 quân Vân Nam cùng 1 vạn 5.000 quân nghỉ ngơi 4 châu quanh đó bể với sai thái tử bay Hoan có tác dụng đại nguyên soái; A bát Xích làm cho Tả Thừa; A Lỗ Xích có tác dụng bình trương chủ yếu sự; Ô Mã Nhi làm chính vì sự đem tất cả hơn 30 vạn quân sang trọng tiến tiến công nước Nam.

Trước tình nạm đó, Thái thượng hoàng è Thánh Tông và vua trần Nhân Tông sẽ sắc phong Hưng Đạo Vương è Quốc Tuấn làm cho quốc công máu chế lãnh đạo toàn bộ quân dân Đại Việt kháng chiến chống quân thôn tính Nguyên - Mông. Đạo quân Nguyên - Mông vị Nạt Tốc Lạt Đinh chỉ huy chạy ngược theo sông Lô về Vân Nam, khi chạy qua địa phận Phù Ninh (nay là thị trấn Phong Châu tỉnh giấc Phú Thọ) bọn chúng bị quân dân địa phương do anh em Hà Đặc, Hà Chương đã rút quân lên tấn công tận căn cứ núi Chỉ (thuộc tỉnh Phú Thọ), từ trên núi gửi dân binh xông vào đồn quân tiên phong của giặc, tập kích bất ngờ bằng nhiều mưu lược quân sự. Hà Đặc sai người tiêu dùng tre đan thành mọi hình tín đồ to to cho mặc quần áo như tín đồ thật rồi cứ tối thì nêu ra dẫn vào. Ông lại sai fan dùi thủng thân các cây khổng lồ rồi cắn vào đấy số đông mũi tên thật lớn, quân giặc bắt gặp tưởng rằng đang chạm chán những người kếch xù có sức khỏe phi thường phun thủng cả đầy đủ cây cổ thụ, hoảng loạn mà không đủ can đảm đánh.

Quân của Hà Đặc, Hà Chương đuổi giặc tới tận A Lạp thì bị đạo quân đi sau của giặc chặn đánh, Hà Đặc gan dạ hy sinh, Hà Chương bị bắt. Nhân trời tối lúc sơ hở Hà Chương đã mang cờ xí và y phục quân giặc trốn về, đem kéo lên triều đình xin sử dụng cờ với y phục giả làm quân giặc cho tới doanh trại của chúng, giặc bị tập kích bất ngờ không kịp dự phòng bị quân của Hà Chương đánh từ vào ra. Quân Nguyên - Mông vỡ lẽ thiệt sợ nặng, số sống sót rút chạy về Vân Nam.

Chiến win quân Nguyên - Mông lần thứ 2 là một chiến thắng hiển hách, địa danh tiêu biểu Hàm Tử, Chương Dương, Tây Kết, Cự Đà đã mãi còn ghi trong sử sách. Những góp phần của nhân dân các dân tộc miền núi phía Bắc bên dưới sự lãnh đạo của những thủ lĩnh lỗi lạc: Hà Đặc, Hà Chương thể hiện sức mạnh đoàn kết dân tộc.

Theo tộc phả của dòng họ Hà “vốn gốc bạn Tày Khao thuộc mẫu Hà Đặc, Hà Chương thời Trần. Ni tụ cư trên An Bồi - loài kiến Xương, Thái Bình: Hà Khâm với Hà Chương là nhị anh em, khi tấn công giặc Hà Chương nhiệt huyết truy kích địch cho tới vùng im Bái đã hy sinh tại đó. Ông được phong hầu là “Bình Nguyên thượng tướng tá trung dũng hầu”". Tại xã An Bồi còn có một thánh địa tổ bao gồm hai câu đối:

“Thác Nhược tận trung giữ vạn đại

 Hải môn chí dũng kỷ thiên thu”.

Tại Ghềnh Ngai, làng Tân Hợp đối diện với Đền còn ban câu đối đá mục còn bảo quản 3 chữ di âm lưu. Các cụ cao niên tại xóm Châu Quế Hạ truyền miệng lại: Hà Chương vào cuộc đao binh chống quân Nguyên - Mông sẽ đuổi quân Nguyên trường đoản cú Phú lâu theo mặt đường sông Hồng lên yên Bái, tới Châu Quế Thổ (tức Châu Quế Hạ ngày nay), Hà Chương tuyển mộ thêm thổ binh địa phương tiếp tục truy kích địch, đóng góp bè mây có ra cắn chốt tại cửa ngòi Thác Nhược. Sau một tuần quân địch lọt vào trận địa mai phục, quân ta từ đông đảo hướng xông ra phá tan quân địch, trong những lúc quyết chiến Hà Chương bị mến nặng và hy sinh, đã được đưa sang sông chôn cất tại cửa thác Nhược Sơn. Hậu duệ của ông vẫn rước hồn về thờ tại Đền Đông Cuông, các đời vua Lê, Nguyễn tiếp liền gia phong Đền Đông Cuông địa điểm thờ tự các thủ lĩnh là Đền Thần Vệ Quốc tại buôn bản Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, yên Bái. Qua 5 lần khai quật, giải thuật phát hiện tại nơi đó là một trung trung tâm phật giáo thời đơn vị Trần sau khi thắng trận khải trả được xây dựng, yêu cầu chăng đấy là kế sách ở trong nhà Trần nhằm bảo vệ miền biên viễn của Tổ quốc.

(Theo mục cổ tích Trấn Hưng Hóa) sau bị tử trận và được dân làng lập miếu thờ bên ghềnh ngai rồng (thuộc buôn bản Ghềnh Ngai bên bờ trái thuộc thôn Tân Hợp, thị trấn Văn Yên), vk ông là Lê Thị và đàn ông ông là Hoàng Báo lúc mất cũng khá được dân buôn bản thờ mặt Ghềnh Ngai cùng ít thọ sau, ban thờ bà bầu và bé được dịch chuyển sang đình cả Đông Cuông (nơi Đền Đông Cuông ngày nay).

Kể từ khi di dời, đình được không ngừng mở rộng và cải đổi đổi mới Đền núm Lê Quý Đôn thời Hậu Lê đã bao gồm ký lục. Sách Đại nam độc nhất vô nhị thống chí có định danh là “Đền Thần Vệ Quốc” gọi theo sắc đẹp phong. Sự vươn lên là cuộc khởi nghĩa cạnh bên Dần (1913-1914), năm 1914 nghĩa binh Mán quần trắng, Mán đại bạn dạng và bạn Tày, fan Nùng tỉnh im Bái tổ chức tập hòa hợp lực lượng và nổi lên năm ngay cạnh Dần tiến công các đồn của Pháp trên địa bàn tỉnh yên ổn Bái cùng Lao Cai. Cùng thời hạn này, công nhân hỏa xa với thương gia Việt Kiều tại tỉnh Vân phái nam - trung quốc hưởng ứng lời kêu gọi của Phan Bội Châu và đa số người nước ta quang phục hội, lập hội ái hữu cùng hội yêu thương nước sinh sống hải ngoại, kín ủng hộ phong trào đấu tranh chống Pháp sinh hoạt trong nước. Một số trong những đồn binh của Pháp dọc biên thuỳ Việt Trung, địa phận Lao Cai bị nghĩa binh tấn công.

Cuộc nổi lên thất bại. Vì thiếu tổ chức triển khai đúng đắn. Tổ chức chính quyền thống trị Pháp thiết lập, tand quân sự đặc biệt quan trọng trong thời kỳ chiến tranh… xét xử những đồng chí yêu nước, hầu như bị kết tội tử hình, tầm thường thân hoặc khổ sai lưu đày, một số trong những bị hành quyết lén lút. Nghĩa quân bị gần kề hại 67 chiến sĩ (Yên Bái 39; Phú thọ 28).

Trong số 39 fan bị bắn ở thị xã yên Bái hiện tại biết tất cả 5 tín đồ được thờ sinh hoạt Đền Đông Cuông (đều là dân tộc bản địa Tày).

1. Hoàng Văn cụ - Lý trưởng;

2. Hoàng Văn Thuận (em ruột ông Cầm) - Chánh tổng Đông Cuông;

3. Lương Đình Thân - Phó tổng Đông Cuông;

4. Hà Văn Nới - Thầy mo Đông Cuông;

5. Hà Đình quang quẻ - Cai Bao (vì bé tên là Bao);

(Theo Tài liệu do Bảo tàng tỉnh yên bái sưu khoảng năm 1994)

Một đợt nữa nhân dân toàn Tổng Đông Cuông góp sức, của, đón thợ Hà Đông, nam Định lên đúc tượng đồng với phong vua mẫu, vua con (đúc tượng Hà Chương thờ tại nơi chiêu tập Ông ở Thác Nhược xã Châu Quế Hạ được xếp hạng di tích cấp giang sơn năm 2006). Tục gọi là Đền Thác Nhược. Bởi vậy thời Lê ra đời đền chủng loại Đông Cuông “Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn”.

Năm 1924, bà Lái Lộc một doanh nhân lâm sản trút tiền riêng xây gạch mang lại đền chủng loại và sửa miếu Đức Ông bằng gỗ lim.

Năm 1978-1979 nổ ra cuộc chiến tranh biên giới phía bắc, Đền cởi đi để xóa mục tiêu, đồ gia dụng thờ được thủ từ Hà Văn Giấy cất giữ cẩn thận.

Năm 1982 thực trạng tạm yên. Hội tín đồ cao tuổi ngơi nghỉ thôn Bến Đền đã dựng lại trên nền đền rồng cũ bằng vật liệu tranh tre, nứa lá.

Năm 1995, Ủy ban nhân dân yên bái ra quyết định có thể chấp nhận được nhân dân buôn bản Đông Cuông, huyện Văn im “xây dựng lại ngôi Đền Đông Cuông đúng trên nền ngôi Đền cũ và cũng được sự gật đầu của Cục bảo tồn - bảo tàng (nay là cục Di sản Văn hóa) nhằm nhân dân các dân tộc tây-bắc tôn kính, bái cúng những vị nhân thần gồm công trấn ải giữ nước phía Bắc, là điểm giáo dục lịch sử hào hùng rất có giá trị ở nơi miếu biên niên”.

Năm 2000, Sở văn hóa truyền thống Thông tin, Bảo tàng yên bái (nay là Sở Văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh yên ổn Bái) lập làm hồ sơ trình tỉnh xếp hạng Di tích lịch sử hào hùng - văn hóa truyền thống cấp thức giấc có diện tích trên 17.600 m2.

Đền Đông Cuông khó định danh nhân đồ vật thờ bao gồm cũng chỉ do tồn tại khá lâu đời (bên cây Đa ngót 800 năm tuổi) và ít điểm thờ tự cho nên vì thế nhiều cụ kỷ song song với phối thờ các nhân vật dụng nhân thần và nhiên thần bao gồm công dựng, giữ nước sinh hoạt phía Bắc.

Có thể nói thường Đông Cuông hiện nay còn nguyên quý giá chinh trở nên của nó. “Đền Thần Vệ Quốc” xin rước chữ “Thần” để phân tích và lý giải Thần ở đây là thần dân, xin lấy bản Tuyên ngôn Độc lập của Lý thường Kiệt. Khi có chinh đổi thay thì giặc ngoại xâm… “chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”. Ấy là đoàn kết những dân tộc, là sức khỏe mà cổ nhân đã chọn đặt tên mang lại ngôi đền rồng “Đền Thần Vệ Quốc” là vậy.

VI. Khảo tả Di tích:

Đền Đông Cuông được xuất bản trên một thế đất rộng. Tọa sát mặt đôi kè sông hồng, bao quanh là đồng ruộng cùng núi rừng bao bọc, không giống những ngôi đền khác vĩnh cửu giữa chốn phồn hoa, ô cửa san cạnh bên mà Đền Đông Cuông “Đông Quang” vẫn được người xưa chọn phương cắn hướng ngay cung cấp sa bồi của nỗ lực đất vùng “Thượng giữ châu thổ sông Hồng”. Vậy đất binh sự - phên dậu nhưng lại không xa lìa gắng nhân, chốn này tĩnh trên nhưng không hề âm u hiu quạnh. Vày vậy ngôi đền ấy mãi sau sáng vào như đúng tên gọi “Đông Quang” cổ nhân sẽ đặt. Vậy phải từ xa sẽ khiến du khách nhận tức thì được bóng hình cây Đa khoảng chừng 800 tuổi cạnh ngôi thường tuy cổ nhưng mà không cũ, tuy tân tiến mà mang ý nghĩa dân tộc cao.

Về kết cấu con kiến trúc: Theo dân tộc Tày Khao gọi là đình Đông Cuông với tính năng thờ chủng loại và vị Đại Vương, bạn Tày cho rằng Thành hoàng xã là chính, không kiêm nhiệm nhiều tính năng khác với không triệu tập thể hiện tại mỹ thuật. Trang hoàng lộng lẫy, nhưng chỉ là đông đảo vân mây, sóng nước, điểm xuyến song hình bông hoa hoa dây. Đền Đuông Cuông có kết thông số kỹ thuật chữ đinh gồm hai tòa đại bái cùng hậu cung cấm.

a) Tòa đại bái:

Trước sự ái mộ của cơ quan ban ngành địa phương và tổng thể nhân dân xa gần. Tòa đại bái new được chế tạo trên cơ sở cũ (1995-2002) bao gồm 3 gian 2 trái có tác dụng kiểu quá giang gối đầu, tường cao 5m, nền lát gạch men hoa, mái giằng hoành gỗ, cột xi măng giả mộc cốt thép, toàn mái lợp ngói vẩy hương Canh… vôi ve nhã nhặn, có diện tích s sử dụng 270,5m2, Tam quan cửa rộng - 10 cửa sổ 02 cửa ngõ hậu.

b) Tòa hậu cung cấm:

Gồm một gian bên trên thượng cung, sàn bí quyết mặt nền 1,80m là vị trí đặt hai pho tượng, tượng chủng loại và tượng cao quan lại Đại Vương tín đồ Tày Khao tại chỗ này gọi là quang Hoàng Báo được nối sát với gian giữa của tòa đại bái bao gồm tổng diện tích s 42m2 dựng kiểu mái xiên đổ xi măng lợp ngói mũi hài hương thơm Canh - chịu lực ngơi nghỉ tường.

Qua bố trí kết cấu khung với ở tòa cung cấm là dạng đình sinh hoạt trên có dáng dấp phong cách xây dựng của thời Nguyễn với lối sử dụng cổ truyền có hiệu quả. Đây là nét điển hình nổi bật nghệ thuật phong cách thiết kế cổ dân gian nhưng tới từ bây giờ dù xây đắp có công nghệ kỹ thuật hiện đại song vẫn vận dụng kiểu hệ thống cổ truyền này, chỉ tất cả điều biến tấu vị trí đi với một tên thường gọi khác “con sơn” mà ta thường bắt gặp.

VII. Những hiện đồ dùng trong Di tích

1. Tòa hậu cung cấm:

Do sự đổi thay thiên của kế hoạch sử, ngôi đền cổ xưa không còn tất cả về nhân đồ vật thờ bái như hình thức.

Tòa hậu cung còn bảo lưu hai pho tượng đồng khuôn khổ lớn, một pho tượng mẫu, một pho là quan Hoàng Báo. Tuy mỗi pho tượng có một sự tích kích cỡ khác nhau. Tuy vậy đều được chế tạo ra dáng hợp lý (đường sơn viết thiếp bên ngoài ăn nhập với nội dung bên trong của từng pho tượng tô điểm theo thể thức nam giới tả - người vợ hữu).

Nói cho Mẫu bọn chúng ra tự đọc giản đối chọi là fan mẹ, tuy nhiên là người người mẹ của vũ trụ, của toàn thể nhân loại, là buổi tối thượng thần bỏ ra phối đến tư duy của tổng thể nhân loại. Trong những số đó có người việt nói bình thường và bạn Tày Khao nói riêng, Mẫu là 1 trong lực lượng khôn cùng đẳng là hiện nay thân của một sự kính trọng, là nguồn của cải vô biên, là vong hồn của vũ trụ, từ chị em mà muôn vật nảy sinh - muôn chủng loài tồn tại.

a) Tượng Mẫu

Mình cao 0,75 m đầu đội mũ nhài dát tiến thưởng mặt nguyệt, môi son, dải mũ chùm tận chấm vai, tai lớn chảy, mình mặc áo vàng hoặc xanh hoặc đỏ (theo tứ mùa) cổ cao 3 ngấn, đeo vòng hạt, tay để nhẹ lên đùi (một tay úp một tay ngửa tảo vào hướng bụng, miếng nháng mỉm mỉm cười phúc hậu).

Ngai đặt tượng Mẫu: Tượng mẫu mã được đặt lên trên một ngai vàng rộng 0.88 m, nhiều năm 1m tất cả 3 tầng.

* Phần bệ ngai:

Ở thiết yếu chạm nổi hổ phù, miệng càm chữ Thọ, bao gồm hai đôi mắt sáng, sừng và tai dô ra, được trang trí rồng lượn vân mây xoắn, đụng bong thủng hình rồng, tất cả vây uốn nắn lượn, chân cuộn đao thẳng vút lên, đầu bao gồm bờm tóc hắt ngược về phía sau:

* Phần thân ngai:

Chính giữa va nổi hình rồng, lưng cõng chữ Thọ, đầu ngoảnh về phía sau, bốn chân ở nỗ lực phi nhanh, phía bên trên có trạm nổi hình hổ phù, mồm há rộng, đuôi ngheo, sừng nai, tai thú, trán hình trạng lạc đà, chầu phía hai bên hổ phù là rồng đang vờn một trong những áng mây.

Xem thêm: Cách Làm Phô Mai Chiên Xù Dai Ngon Kéo Sợi, Chỉ 15 Phút Có Ngay Đĩa Phô Mai Chiên Thơm Ngon

* Phần tay ngai:

Tứ thân ngai vươn ra cho tới đầu rồng dài 0.60m, đầu dragon vươn ra xa, mồm há rộng lớn ngậm viên ngọc quý, đôi mắt lồi đen trắng dữ tợn, 2 bên thành ngai gồm 6 nhỏ tiện thắt tròn trạm nổi hình rồng bay lên, body toàn thân sơn son thiếp vàng.

Đây là lô ngai hơi đẹp, trạm trổ tinh vi, trau chuốt chế tạo vẻ chắc chắn là nhưng duyên dáng, thanh thoát.

b) Tượng quan Hoàng Báo

Pho tượng cao 0,75 m (bài trí nam giới tả, đàn bà hữu trong cung cấm) toàn ngai rồng trạm trổ tương tự như ngai tọa của Mẫu có phần nhỏ dại hơn một chút về số đo, hai bên được sắp xếp hai thanh tìm vỏ trạm nổi rồng. Tượng mình mặc áo quà (khi mở hội) ngày thường xuyên mặc áo chàm xanh, trang trí trên lụa hình chữ thọ vân mây trên dải lụa, bốn thế ngồi thiền, đầu tọa khăn xếp, dịp thì nhóm mũ cánh chuồn (khi mở hội), hai tai to chảy, nhị tay để nhẹ lên đùi, một tay úp, một tay ngửa chỉ về hướng bụng, miệng khá mỉm cười nhân từ phúc hậu. Tượng được chế tạo dáng nhân hậu đôn hậu, tuy vậy cũng choàng lên dáng hình thẳng thắn hiển ứng rất linh của vị quan Hoàng báo vị trí đất phên dậu mà tín đồ đời vẫn ngợi ca rằng:

Đằng trước có án lư hương

Đằng sau lại có hai rồng vậy ngang

Hai thanh đoản tìm rõ ràng

Đất tiến thưởng văn võ song toàn chẳng sai

2. Tòa Đại Bái:

* không khí tòa Tiền mặt đường được bố trí 4 ban phủ tòa thờ:

            - Tòa ngũ vị Tiên Ông

            - Ban trần triều

            - bao phủ Sơn trang

            - Tòa công đồng chúa

* Bộ chén bát bửu (8 đồ quý gồm):

            - Quả cầu to

            - loại bút

            - mẫu quạt hình trái vả

            - Ống sáo

            - Giỏ hoa

            - Thanh kiếm

            - mẫu phất trần

            - Bàn cờ

Những thiết bị quý trên trên đây gắn với quan niệm nho học: Lãng hoa thể hiện hạnh phúc; ống sáo, quạt trái vả biểu lộ phong lưu; cỗ ván sắc bút lông biểu thị học thức, phất trằn dũng khí - đạo đức, từng thứ bát bửu được chế tạo mảng, trạm bong, nổi, thủng, đẹp. Về điêu khắc xuất sắc bền về chất liệu để lên trên một cán dài, sơn son thiếp vàng, gặm vào hai chiếc giá để hai bên, trước ban cúng ngũ vị Tiên Ông.

a) Ban bái ngũ vị tiên ông

Lịch sử mang đến hay: tại tổng Đông Cuông bao gồm 114 nghĩa quân tham gia vào cuộc khởi nghĩa năm cạnh bên Dần (1913-1914) trong số ấy có 5 vị thủ lĩnh người Tày Khao đã lập được chiến công trong nhì năm, chống thực dân Pháp xâm lược. Cuộc khởi nghĩa tuy lose (do tự phân phát - non trẻ) và rất nhiều mang color mê tín vài thủ lĩnh đa phần là thầy mo. Song một mặt giải hòa được cơ chế chia rẽ hiềm khích lẫn nhau trong cộng đồng người dân tộc và làm cho sự câu kết chống quân thù chung, một lòng yêu quê nhà nương rẫy ruộng vườn. Nhân dân fan Tày Khao nơi đây trân trọng sự quyết tử ấy, 5 vị có không ít công trạng đã tôn thành Ngũ Vị Tiên Ông cùng tạc tượng tôn thờ, để trong đền và coi đền rồng là đình của họ (đình Đông Cuông). Giáo sư nai lưng Lâm Biền cùng Trần Quốc Vượng cũng hotline như vậy, và đặt thuộc đền với quan Thống Chế Đại vương. Đến Đông Cuông cũng call là đình của fan Tày Khao và thờ cả Ngũ Vị Tiên Ông của tín đồ Tày.

Tượng 5 vị Tiên Ông cao 0,62 m đầy đủ nhau, đầu đội mũ cánh chuồn, tô son dát vàng, tai to, khía cạnh đỏ, râu dài, diện mạo oai linh, dáng hình võ tướng, nhị tay năm vị ở tư thế không giống nhau, tượng ngồi, áo tạc liền tượng, chân đi giày cong, tượng được tạo vẻ như khi xưa, đương suy nghĩ thảo bàn cách lược binh sự, cũng tương tự chọn mặt đường đẻ điều khiển và tinh chỉnh nghĩa quân phá thay giặc cường.

* Tóm lại:

Tượng ngũ vị Tiên Ông được mô tả khá toàn vẹn chân dung các vị thủ lĩnh dũng cảm, đó đó là hình ảnh thu bé dại về cuộc khởi nghĩa Dao - Tày trong hai năm ngoái khi Đảng ra đời, đó đó là cơ sở lòng tin đoàn kết tham gia cách mạng, giải phóng quê hương sau này nhưng mà sử sách còn lưu lại truyền là thế.

b) Ban nai lưng triều (thờ vọng)

Với sự ngưỡng mộ, nhằm tỏ lòng biết ơn vị tướng trần Hưng Đạo tất cả công trạng cùng tài lược thao trận mạc vẫn nhập tượng về thờ trên đền, tượng trằn Hưng Đạo khá to uy nghi, khuôn khía cạnh phúc hậu song cũng hiện hữu lên vị tướng mạo tài bố thao lược. Tượng cao 0,90 m, đầu nhóm mũ cánh chuồn, sơn đỏ thiếp vàng, khoác áo kim cương chân đi hài cong tả hữu 2 bên là hai công chúa ngồi chầu (là hai người con gái của Hưng Đạo vương vãi và cũng rất được tạc tượng khá đẹp).

c) bao phủ sơn trang

Với 12 pho tượng được tạc khác nhau chau chuốt, tỉ mỉ mở ra gần đây, khi chợ búa mua sắm phát triển, với ý niệm rừng vàng, sắm sửa kiếm ra tiền bắt buộc Mẫu Thượng được bóc ra thành một ban thờ trang trọng. Trong các số đó pho tượng nhị vị Thánh chủng loại sơn trang được đặt tại bệ tối đa (0,90m) miệng mỉm cười phúc hậu cùng 11 pho tượng đứng chầu xung quanh theo phong cách tam cấp.

d) Tòa công đồng chúa

Theo ý niệm của fan Tày Khao sinh hoạt đây, khi tòa tô trang phạt triển bóc tách Mẫu - Tiên cô đệ nhất có cách gọi khác là đệ nhị vương Cô. Pho tượng đứng khá đẹp mắt trạm trổ tinh vi, mượt mại. Tượng cao 0,60m đầu team mũ nhài, dát vàng, cổ đeo tràng hạt.

e) Đại từ bỏ (4 bức)

Bốn bức Đại Tự nhiều năm 1m30, rộng lớn 0,50m, sinh hoạt 4 cạnh được kẻ thành với trạm nổi thiếp tiến thưởng hình rồng, nền gốm hoa cúc, trạm nổi nhành mai trái lựu trên nền sơn black thiếp vàng khắc ghi các chữ:

1- Một bức ghi: Thiên phối Đức Mẫu

2- Một bức ghi: Văn hình ảnh Đức Thánh

3- Một bức ghi: Thiên thừa Thuận Nái

4- Một bức ghi: hương thơm Thiên Xuất Hệ

Được bố trí trang hoàng tại không gian tiền đường.

VIII. Hiện trang bị đồng (di vật)

1. Khánh đồng

Chiều ngang rộng duy nhất 0,60 m, nhị đầu vút cong, khu vực móc treo có điểm hoa thị, body toàn thân hình trăng khuyết, ở bên dưới nổi ráng lồi để tấn công ngân khánh đồng, có những đao lửa tỏa quanh nũm lồi. Ở cạnh chũm khánh có đánh dấu chữ Hán, tên hiệu của vị thần được thờ, vành khuyết là con đường gờ chế tạo ra hình song chỉ khúc mượt mại. Đây là loại khánh nặng trĩu 7,5 kg, dát mỏng tanh kỹ thuật độc đáo và khác biệt được thiện trị thứ tư (tức thời vua Nguyễn hiển Tổ ban bộ quà tặng kèm theo năm 1844).

2. Di đồ Chuông đồng:

Chuông đồng bao gồm độ vang lớn, ngân lâu năm với chiều cao 0.90 m đáy, đỉnh chóp hai rồng chầu khía cạnh nguyệt bên cạnh đó làm khu vực móc treo, cùng được tô điểm 4 nắm lồi nghỉ ngơi thân nhằm đánh, hình mẫu thiết kế hoa văn trang trí hoa dây, nặng 80 kg niên hiệu Duy Tân 1909. Dường như còn 6 chiếc, mẫu nặng nhất là 200 kg.

a) cỗ ván sắc:

Hòm sắc bằng gỗ sơn son nhiều năm 0,69m, rộng lớn 15 cm. Trong áo quan sắc có ống sắc lâu năm 0.60 m, trên thân chạm nổi (Long, Ly, Quy, Phượng), vào ống sắc ấy gồm 4 đạo dung nhan của triều đại Nguyễn gia phong.

+ 4 đạo dung nhan phong gồm:

            - Một nhan sắc Tự Đức (rộng 0.57 m, lâu năm 1.45 m) năm 1880.

            - Một sắc đẹp Đồng Khánh phong (rộng 0.56 m, dài 1.45 m) năm 1886.

            - Một nhan sắc Duy Tân phong (rộng 0.58 m, nhiều năm 1.45 m) năm 1909.

            - Một sắc Khải Định phong (rộng 0.58 m, nhiều năm 1.50m) năm 1924.

4 số đạo nhan sắc trên đây chỉ cần số lẻ. Trước đó có tương đối nhiều, vày mải miết chiến tranh binh hỏa triền miên, thiên nhiên hủy hoại, phân tán với bị mất. Đều tất cả nội dung Gia Phong Thượng đẳng thần của những triều đại mang đến Đền Đông Cuông. Trên Đền Đông Cuông, ngoài những hiện thứ được thống kê nghỉ ngơi trên còn có không ít khay đài thờ, hiện đồ gia dụng giấy, gốm sứ, đao kiếm, hạc đồng…

Đền tuy tọa ở chỗ heo hút, nhưng ấm hơi người. Các triều đại phần đông phong bộ quà tặng kèm theo sắc quý mang đến Đông Cuông các ơn sâu, nghĩa cả, ý rất đẹp điều lành để cứu vớt độ toàn dân, cần đã lộ diện khá mau chóng Đền Thần Vệ Quốc và nên nguồn của nả vô biên cần đã thêm cả Mẫu. Một ngôi thường thiêng để thiên cổ vĩnh cửu ngàn năm bất hủ, đem đến tiếng thơm ấy là sức câu kết dân tộc, tạo nên sức mạnh khác người được đề xuất thành Thần Vệ Quốc là vậy. Đền tọa làm việc nơi địa thế đẹp, khí tốt tụ về bến bãi bồi vạn niên của xứ Hưng Hóa lúc xưa, cũng ban đầu từ ngôi đền rồng thiêng ấy nhưng mà tả hữu phía hai bên mạch đất đều phải sở hữu thần ngự, liên tiếp có khí xuất sắc đón gió lành thổi đến, vì thế Đền Thần Vệ Quốc địa điểm đây không đâu vào đâu sánh được.

IX. Phong tục lễ hội

Hàng năm, bên cạnh tuần rằm mùng một, tứ thời bát tiết Đền Đông Cuông gồm 2 Lễ chính, ngày Mão tháng Giêng, ngày Mão tháng Chín phẫu thuật trâu đen.

Ba năm một lần lễ hội lớn.

+ Thỉnh mời dương trần với linh hồn âm gian các xã tả, hữu ngạn sông Hồng vào phạm vi 2 lần bán kính 70 km. Cái họ Hà với thân chủ những liệt sỹ (khởi nghĩa gần cạnh Dần, phòng Pháp) bái trong Đền.

“Ban tế” fan Kinh đến phía dẫn nghi thức tế. Tín nữ giới ở dưới xuôi (đặc biệt là thành phố Yên Bái với Phú Thọ) lên hỗ trợ trang trí kiệu và các lễ quy.

Cũng bằng tiếng Tày trộn lẫn giờ Kinh, thầy mo mang lại khấn thỉnh chư tôn “láng giềng”

                                                            “Bắc chí khe cài

                                                            Hạ lưu sẽ ngang

                                                            Đông chí pù rằm

                                                            Tây sát nặm cái”

Tại Lễ bự thỉnh mời chư thần xa trường đoản cú Bảo Hà cho tới Phú Thọ, Đông từ sông tan Lục Yên, Tây tự Thượng bằng La Đồng Khê, Phù Nham, Phong Dụ… thỉnh tôn thần 12 ngọn núi, 12 ngọn sông, “18 nước chư hầu” và vua tổ Hùng Vương. Tế phái nam theo thiết chế cung đình.

Nhờ bạn ngoài làng biết tế cai quản tế với đông xướng tây xướng, phiên bản thân thâm nhập theo sự phía dẫn bạn tế là người Tày Khao song đôi khi xem lẫn tục tín đồ Kinh thông thạo thế tự.

Khai mạc lễ tế nhanh chóng trước tiết rước kiệu: 6-8 giờ đồng hồ sáng.

Lễ phẩm chính: Trâu trắng phẫu thuật nguyên nhỏ (có bài xích tế tiếng Tày Khao kèm theo).

Không gồm tế nữ.

Diễn đổi thay rước kiệu: Được tiến hành ngay sau giờ tế cho tới giờ Ngọ.

Rước kiệu sống miếu hạ khe Tràm, Cầu gồm và miếu gần kề thượng đồi Pu Loòng xóm bên. Rước kiệu chủng loại (mẹ) từ đền rồng qua sông thanh lịch Miếu Đức Ông (Ghềnh ngai rồng - thuộc xã Tân Hợp, Văn Yên) thăm Đức Ông. Kiệu “Báo” (con) đi tiếp sau kiệu mẹ, nhì kiệu báo trặc thanh khiết, trang trí đẹp, dịp kiệu đi đông đảo tín người vợ Kinh - Tày, Dao phủ quanh kiệu khấn chúc hai người mẹ con chủng loại “thăm Đức Ông” mừng vui trọn vẹn trống dong cờ mở chén bát âm tấu nhạc. Bốn thiếu nhi Tày thắt lưng đỏ thay cờ múa đi trước, thiếu hụt nhi quanh đó cuộc được già làng khích lệ reo hò khích lệ. Một thuyền đinh bự hoặc một bè to túc trực dưới sông đón kiệu. Đến mép nước, kiệu vua nhỏ ở lại mặt bờ, chỉ kiệu mẫu xuống thuyền cùng 11 fan sang Ghềnh Ngai. Toán bạn gồm thủ đạo mo Đền, chùm hội tín nữ, bạn cầm lọng che kiệu… cho tới mản đá Ghềnh với vách đá nhằm kiệu ở dưới thuyền, thổ đạo o, và các thành viên lên mảnh đá Ghềnh thắp hương khấn tiếng Tày xen lẫn giờ đồng hồ Kinh. Đại nhằm (nhân ngày… bạn dạng dân môn đệ trăm họ chúng con rước mẫu mã sang cùng với Đức Ông… vậy ao ước Ngài… tiếp đến xin âm khí và dương khí bằng hai đồng tiền kẽm nhằm nài Đức Ông gật đầu rồi xuống thuyền trở về). Lễ diễn ra hơn nửa giờ, tới bờ kiệu mẫu khiêng ngoài thuyền cùng kiệu con rước vào đền, tư trẻ trai chay người Tày vẫn đi trước múa cờ mừng, đều đám trẻ ko kể không được reo hò nữa.

Đồng bào Tày Đông Cuông và những vùng bên cạnh quan niệm đó là lễ cưới lại “của mẫu mã với Đức Ông” nhưng hậu duệ chúng ta Hà phải tổ chức triển khai (Lễ nghi rước kiệu sang Ghềnh ngai vàng năm 1941. Tích “Lễ cưới lại” được cầm Sầm Văn một thể - nguyên quản trị UBND xóm rồi tiếp nối là túng bấn thư làng tường thuật và cho biết đã lưu giữ truyền từ rất mất thời gian đời. Cũng tích này được mo đình xóm Bục, nay là làng An Thịnh và các bà nhỏ ở xóm Ngòi A thừa nhận. Các điệu múa dân tộc bản địa được diễn ra lúc kiệu được cử hành rước từ đền rồng ra kè sông (để sang Ghềnh Ngai) múa bọn tính và nhạc chuông chùm đệm cơ bản là bởi vì bà con người Tày đảm nhiệm.

Hát chèo (chèo new gắn với hội nơi đây) diễn tích Lưu bình dương Lễ, chúc mừng, chúc bầy anh chức dịch với toàn dân thu hoạch lúa tốt gia súc đầy chuồng bình an mạnh khỏe, phường chèo dưới xuôi đảm lĩnh dấn tiết mục này. Hội ra mắt sôi động cả vùng âm nhạc dân gian dân tộc bản địa thiểu số, đa phần hòa quyện vào nhau đa dạng và phong phú đầm ấm, liên kết tưởng nhớ người có công “Đền Thần Vệ Quốc” trong tập (thượng hạ, mục cổ tích trấn Hưng Hóa; bản dịch của nhà xuất bạn dạng viện Sử học) cũng hòa phổ biến với văn bản của tiệc tùng, lễ hội này.

Trong ngày hội mở so với Phú Thọ, yên ổn Bái, lào cai có câu ca:

                                                Thứ tuyệt nhất là Hội Đền Hùng

                                                thiết bị nhì là Hội Đông Cuông

Như trên trình bày nhân dân vào vùng sát xa dự hội đủ màu sắc dân tộc Kinh, Tày, Dao, Nùng… muôn color phục chật cứng như nêm, tiếng chuông, tiếng khánh, tiếng trống lẫn giờ hát then, hát cọi, khèn bè, giờ reo hò, kéo co, ném còn win cuộc, cờ cất cánh trước gió, khiến cho cả vùng trở lên trên tưng bừng náo nhiệt, cuối hội nam nàng các phiên bản làng xã tổ chức triển khai hát giã hội phân tách tay hẹn hò hội xuân tới chạm chán lại.

Những năm sát đây, đền Đông Cuông là điểm nhấn tâm linh tín ngưỡng của đông đảo nhân dân và du khách thập phương trong hành trình du ngoạn văn hoá trọng tâm linh, nhớ về mối cung cấp cội. Từng năm có tới hàng nghìn ngàn lượt du khách từ khắp những tỉnh thành trong nước hành hương tìm tới đền mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn thắp hương kính Mẫu, vãn cảnh đền và nguyện cầu cho Quốc thái dân an, ước lộc, ước tài, cầu an ninh trong cuộc sống.

Trong Di sản thực hành Tín ngưỡng thờ mẫu mã Tam che nói chung và thờ chủng loại Thượng nghìn tại đền mẫu mã Đông Cuông nói riêng gồm một nghi lễ hết sức đặc biệt, đó là nghi lễ chầu văn - hầu đồng, một nghi tiết tín ngưỡng thực hành tiêu biểu vượt trội nhất của đạo Mẫu. Sản phẩm năm, cứ Xuân Thu nhị kỳ, vào đầu năm ban đầu từ mon Giêng cho tháng 3 Âm lịch và thời điểm cuối năm vào từ thời điểm tháng 8 đến khi xong tháng 12 Âm, những thanh đồng trên mọi miền nước nhà thường về đền rồng Đông Cuông nhằm lễ mẫu mã và "bắc ghế hầu Thánh". 

Hầu đồng thực chất là một vẻ ngoài diễn xướng dân gian mang đậm color văn hóa trọng tâm linh, dựa vào việc phối kết hợp hát chầu văn, một loại hình âm nhạc mang tính tâm linh cùng với lời ca trau chuốt, nhạc điệu rộn ràng lôi kéo cùng với đầy đủ điệu múa uyển gửi và các nghi lễ trang nghiêm... Đây là một hình thức diễn xướng lại những sự tích của những vị thần, để ca tụng công lao, thổ lộ tấm lòng thành kính so với các vị thần cũng chính vì vậy nó đem sắc thái oai nghiêm là sự phối hợp nhuần nhuyễn thân âm nhạc, dụng cụ, trang phục, nghệ thuật và thẩm mỹ diễn xướng cùng tấm lòng thành kính với thần linh. Trong những khi hầu đồng, fan được nhập đồng múa các điệu theo tính phương pháp của từng giá bán đồng, còn ở dưới Cung văn tấu lên theo làn điệu chầu văn, lời ca mô tả nhân vật của giá bán đồng, tả quang cảnh nhân thứ xuất hiện, đề cập sự tích và công đức của các Thánh. Sự cầu kỳ trong khâu chuẩn bị từ điện thờ, người phục vụ đến dàn nhạc, trang phục, lễ vật đã góp phần tạo đề xuất cho nghi thức hầu đồng tại đền rồng Đông Cuông sở hữu sắc màu huyền bí rất riêng, thiêng liêng mà cũng không kém phần độc đáo. Từ kia chuyển tải được sức mạnh và ý nghĩa sâu sắc của Nghi lễ hầu đồng chính là đáp ứng yêu cầu và khao khát của cuộc sống thường nhật của bé người, mong tài, mong lộc, mong sức khỏe.

Thực hành tín ngưỡng thờ chủng loại Tam che nói thông thường và thờ mẫu Thượng Ngàn thích hợp trong sinh sống tín ngưỡng dân gian đã xuất hiện từ lâu đời ở Văn Yên, trường tồn và có sức sống bền chặt trong nhân dân. Nhất là khi “Thực hành tín ngưỡng thờ chủng loại tam che của người Việt” được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa truyền thống phi trang bị thể đại diện của nhân loại.

 (Bài viết có thực hiện tài liệu của Trung tâm làm chủ di tích với phát triển du ngoạn Yên Bái)